Osmanlı Devlet Teşkilatının Temel Özellikleri

Osmanlı Devleti, merkez ve taşra yönetimi olmak üzere iki bölümde teşkilatlanmıştı. Bununla birlikte gerek merkez gerekse taşra teşkilatındaki sivil, asker bütün devlet görevlileri padişaha bağlıydı.

Osmanlı Devleti’nde merkez teşkilatının en önemli yönetim organı Divan idi. Osmanlı Devleti kendisinden önceki Türk-İslam devletleri gibi Abbasilerden örnek alınarak oluşturulan Divan teşkilatını devam ettirdi. İlk Osmanlı Divanı sınırların genişlemesi, nüfusun artması ve yeni sorunların ortaya çıkması üzerine Orhan Bey tarafından kuruldu.

Kuruluş yıllarında Divan toplantıları padişahın başkanlığında ve her gün yapılırdı. Padişah nerede ise Divan orada toplanır ve bu toplantılarda siyasi, askerî, iktisadi ve hukuki konularla ilgili kararlar alınırdı. Önemli davalarda yine Divanda görülürdü.

Divanda, vezirin yanı sıra kazasker, defterdar ve nişancı görev yapardı. Divan üyeleri vazife alanlarına giren konularda en yetkili kişilerdi. Ayrıca devletin merkez ve taşra teşkilatında onlara bağlı olarak çalışan çok sayıda görevli vardı. Bu görevlilerden olan ve kazaskere bağlı olarak çalışan kadılar görev aldıkları yerlerde önlerine gelen davalara bakarlardı. Osmanlı Devleti’nde ilk kadılar Orhan Bey zamanında atanmıştı. Orhan Bey, devlet işlerini yürütecek kadroların yetişmesine de önem vermiş ve bu amaçla İznik’te ilk Osmanlı medresesini kurmuştu.

Osmanlıların devlet yönetiminde olduğu gibi askerî alanda kurumsallaşmaya başlamaları da yine Orhan Bey Dönemi’nde gerçekleşti. Orhan Bey, yaya ve müsellem adı verilen devamlı askerlerden oluşan ilk düzenli Osmanlı kara ordusunu kurdu. Ayrıca denizci bir beylik olan Karesioğulları Beyliği’ni alarak donanmanın temellerini attı. I. Murat da Kapıkulu Ocağını kurarak Osmanlı ordusunun güçlenmesine katkıda bulundu.

Osmanlı Devleti’nde sınırların genişlemesiyle birlikte I. Murat Dönemi’nden itibaren ülke toprakları eyaletlere ayrıldı. Eyaletler sancaklara, sancaklar kazalara, kazalar da köylere ayrılarak taşranın etkili ve kolay biçimde yönetilmesi amaçlandı. Başlangıçta Rumeli ve Anadolu olmak üzere iki eyalet varken bu sayı ilerleyen yıllarda arttı. Taşra yönetimine bağlı olarak yine I. Murat Dönemi’nde tımar sistemi kuruldu. Ülke toprakları gelirlerine göre has, zeamet ve tımar adlarıyla bölümlere ayrılarak hizmet karşılığında devlet görevlilerine verildi.

Orhan Gazi Döneminde Açılan İlk Medrese (İznik Medresesi)