Yavuz Sultan Selim Dönemi Osmanlı - Safevi İlişkileri
II. Bayezid’in ilk yıllarında taht mücadelesine sahne olan
Osmanlı Devleti 16. yüzyılın başlarından itibaren de doğuda Safevi tehlikesiyle karşı karşıya
kaldı. 1502 yılında Akkoyunlulara son veren Safeviler başkenti Tebriz olmak
üzere bir devlet kurmuşlar ve İran’ın ardından Azerbaycan ve Irak’ı da ele
geçirerek topraklarını genişletmişlerdi.
Safevilerin kurucusu Şah İsmail, ilk zamanlarda Osmanlı Devleti ile iyi geçinmeye dikkat etti. Ancak gücünü arttırdıkça Anadolu’ya doğru yayılma politikası izlemeye başladı. Şah İsmail amacına ulaşabilmek için propagandacılarını göndererek resmî mezhep olarak kabul ettiği Şiiliği Anadolu’da yaymaya çalıştı. Öte yandan da Osmanlılara karşı Memlükler ve Venediklilerle ittifak arayışlarını sürdürdü. Asıl amacı Osmanlı topraklarını ele geçirmek olan Şah İsmail bu faaliyetleriyle İpek Yolu ticaretinin güvenliğini tehlikeye düşürüyordu. Ayrıca Orta Asya’dan gelen Türk boylarının Anadolu’ya girmesini engelleyerek Osmanlı ekonomisine ve Balkanlarda yürütülen iskân politikasına büyük zararlar veriyordu.
Şah İsmail’in Osmanlılara yönelik zararlı faaliyetleri, o sırada Trabzon’da vali olarak bulunan Şehzade Selim tarafından yakından izleniyordu. Selim tehlikenin büyüklüğü konusunda babası II. Bayezid’i bilgilendirerek onu harekete geçirmeye çalışmıştı. Fakat Sultan Bayezid tehlikeyi yeterince önemsememiş ve önlem almakta gecikmişti. Bunun üzerine Safeviler ortaya çıkan boşluktan yararlanarak Anadolu’daki yıkıcı propagandalarını yoğunlaştırdılar. 1511 yılında da Şah İsmail’e bağlılığıyla tanınan Şahkulu öncülüğünde Anadolu’da büyük bir isyan başlattılar. Teke(Antalya) ilinde başlayan ve Bursa’ya kadar yayılan Şahkulu İsyanı Osmanlı kuvvetleri tarafından güçlükle de olsa bastırıldı.
İsyanın bastırılmasından sonra Şehzade Selim, yeniçerilerin desteğini alarak babası II. Bayezid’i tahttan indirip 1512 yılında Osmanlı Devleti’nin başına geçti. “Yavuz” lakabıyla anılan I. Selim, devlet içindeki konumunu sağlamlaştırdıktan sonra 1514 yılı ilkbaharında Safeviler üzerine sefere çıktı. İki taraf Van Gölü yakınlarındaki Çaldıran Ovası’nda karşılaştı. Savaş, güçlü ateşli silahlara sahip olan Osmanlı ordusunun zaferiyle sonuçlandı. Şah İsmail tüfek yarası almış bir halde İran içlerine doğru kaçmak zorunda kaldı.
Çaldıran Zaferi’nden sonra Safevilerin başkenti Tebriz’e giren Yavuz Sultan Selim, bu devletin Doğu Anadolu’daki varlığına son verdi. Sefer dönüşünde de Maraş, Elbistan ve Malatya yöresinde hüküm süren Dulkadiroğulları Beyliği üzerine kuvvet gönderdi. Bu beyliğin 1515 yılında yapılan Turnadağ Savaşı sonucunda Osmanlılara katılmasıyla Anadolu Türk birliği de tamamlanmış oldu. Yavuz’un Doğu Seferi sonucunda Doğu ve Güneydoğu Anadolu topraklarının yanı sıra Erbil, Musul ve Kerkük Osmanlı Devleti’ne bağlandı. Ayrıca Tebriz-Halep ve Tebriz-Bursa İpek Yolu’nun denetimi de Osmanlıların eline geçti.
Safevilerin kurucusu Şah İsmail, ilk zamanlarda Osmanlı Devleti ile iyi geçinmeye dikkat etti. Ancak gücünü arttırdıkça Anadolu’ya doğru yayılma politikası izlemeye başladı. Şah İsmail amacına ulaşabilmek için propagandacılarını göndererek resmî mezhep olarak kabul ettiği Şiiliği Anadolu’da yaymaya çalıştı. Öte yandan da Osmanlılara karşı Memlükler ve Venediklilerle ittifak arayışlarını sürdürdü. Asıl amacı Osmanlı topraklarını ele geçirmek olan Şah İsmail bu faaliyetleriyle İpek Yolu ticaretinin güvenliğini tehlikeye düşürüyordu. Ayrıca Orta Asya’dan gelen Türk boylarının Anadolu’ya girmesini engelleyerek Osmanlı ekonomisine ve Balkanlarda yürütülen iskân politikasına büyük zararlar veriyordu.
Şah İsmail’in Osmanlılara yönelik zararlı faaliyetleri, o sırada Trabzon’da vali olarak bulunan Şehzade Selim tarafından yakından izleniyordu. Selim tehlikenin büyüklüğü konusunda babası II. Bayezid’i bilgilendirerek onu harekete geçirmeye çalışmıştı. Fakat Sultan Bayezid tehlikeyi yeterince önemsememiş ve önlem almakta gecikmişti. Bunun üzerine Safeviler ortaya çıkan boşluktan yararlanarak Anadolu’daki yıkıcı propagandalarını yoğunlaştırdılar. 1511 yılında da Şah İsmail’e bağlılığıyla tanınan Şahkulu öncülüğünde Anadolu’da büyük bir isyan başlattılar. Teke(Antalya) ilinde başlayan ve Bursa’ya kadar yayılan Şahkulu İsyanı Osmanlı kuvvetleri tarafından güçlükle de olsa bastırıldı.
İsyanın bastırılmasından sonra Şehzade Selim, yeniçerilerin desteğini alarak babası II. Bayezid’i tahttan indirip 1512 yılında Osmanlı Devleti’nin başına geçti. “Yavuz” lakabıyla anılan I. Selim, devlet içindeki konumunu sağlamlaştırdıktan sonra 1514 yılı ilkbaharında Safeviler üzerine sefere çıktı. İki taraf Van Gölü yakınlarındaki Çaldıran Ovası’nda karşılaştı. Savaş, güçlü ateşli silahlara sahip olan Osmanlı ordusunun zaferiyle sonuçlandı. Şah İsmail tüfek yarası almış bir halde İran içlerine doğru kaçmak zorunda kaldı.
Çaldıran Zaferi’nden sonra Safevilerin başkenti Tebriz’e giren Yavuz Sultan Selim, bu devletin Doğu Anadolu’daki varlığına son verdi. Sefer dönüşünde de Maraş, Elbistan ve Malatya yöresinde hüküm süren Dulkadiroğulları Beyliği üzerine kuvvet gönderdi. Bu beyliğin 1515 yılında yapılan Turnadağ Savaşı sonucunda Osmanlılara katılmasıyla Anadolu Türk birliği de tamamlanmış oldu. Yavuz’un Doğu Seferi sonucunda Doğu ve Güneydoğu Anadolu topraklarının yanı sıra Erbil, Musul ve Kerkük Osmanlı Devleti’ne bağlandı. Ayrıca Tebriz-Halep ve Tebriz-Bursa İpek Yolu’nun denetimi de Osmanlıların eline geçti.
 |
| Yavuz Sultan Selim'in Doğu Seferleri |
Yorumlar
Yorum Gönder